انواع بیهوشی و خطرات آن

1.      انواع بیهوشی کدامند؟

3 نوع اصلی بیهوشی وجود دارند که هر کدام موارد استفاده و مزایا و معایب خاصی دارند. این سه نوع بیهوشی عبارتند از: بیهوشی عمومی، بیهوشی یا بی‌حسی ناحیه‌ای و بی حسی اعصاب محیطی.

در بیهوشی عمومی شماکاملاً بیهوش هستید و هیچ‌گونه آگاهی از روند جراحی یا هر اتفاق دیگری نخواهید داشت. انواع مختلفی از داروها  برای بیهوشی عمومی به کار می‌روند که به شکل گاز و بخار استنشاقی از طریق ماسک تنفسی یا لوله راه هوایی و یا به صورت وریدی تجویز می‌شوند.

در بیهوشی یا بی‌حسی ناحیه‌ای متخصص بیهوشی برای ایجاد بی‌حسی در ناحیه‌ای از بدن که نیاز به جراحی دارد، تزریق نخاعی یا اپی دورال انجام می‌دهد. در طی بیهوشی ناحیه‌ای، شما ممکن است بیدار باشید یا یک داروی آرام‌بخش دریافت نمایید؛ در هر صورت احساس نخواهید کرد که تحت عملجراحی قرار گرفته‌اید. انواع مختلفی از بیهوشی‌(بی‌حسی) ناحیه‌ای وجود دارد که 2 مورد از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از: بی‌حسی نخاعی و بی‌حسی اپی‌دورال.

در بی‌حسی اعصاب محیطی داروی بی حسی اغلب به بافت ناحیه‌ی خاصی از بدن که نیاز به جراحی کوچک دارد، تزریق می‌شود.

نوع بیهوشی که فرد دریافت می‌کند به عواملی از قبیل نظر متخصص بیهوشی براساس وضعیت پزشکی بیمار، نظر خود بیمار و نظر پزشک جراح بستگی دارد.

2.      بیهوشی عمومی چگونه است؟

برای پیشگیری از احساس درد در طول عمل جراحی، پزشک متخصص بیهوشی به شما کمک می‌کند تا پایان عمل جراحی،خواب و بی‌درد باشید. در تمام طول این مدت، متخصص بیهوشی مراقب شماست تا مطمئن شود که قلب، ریه‌ها و کلیه‌های شما عملکرد مناسبی دارند.

در ابتدا برای تزریق داروهای لازم، یک سرم به دست شما وصل می‌شود. سپس داروهایی که کمک می‌کند تا شما به خواب بروید از طریق این سرم به شما تزریق می‌شود.از این به بعد شما دیگر متوجه هیچ‌چیز نخواهید شد، تا زمانی‌که جراحی به پایان برسد و بیدار شوید.

ممکن است متخصص بیهوشی یک لوله در راه هوایی شما قرار دهد که این لوله به دستگاه تنفس مصنوعی وصل شده و کمک می‌کند اکسیژن کافی و گازهای بیهوشی از این طریق به بدن شما رسیده و شما را در خواب نگه‌دارند.

پس از اتمام جراحی، شما از خواب بیدار می‌شوید. هنگامی که قدرت تنفس خودبخودی را به دست آوردید، لوله تنفسی بیرون آورده شده و شما به اتاق بهبودی یا بخش مراقبت ویژه برده می‌شوید. پرستاران این بخش مراقب شما هستند تا به‌طور کامل هوشیاری خود را به دست آورید.

در طول عمل جراحی، ضربان قلب، فشارخون و میزان اشباع اکسیژنی خون و دی اکسیدکربن بازدمی به‌طور دقیق توسط متخصص بیهوشی با کمک ابزارهای پزشکی پایش می‌شوند.

 

3.      آیا بیهوشی عمومی خطری هم دارد؟

 

به‌دلیل پیشرفت‌های اخیر در زمینۀ فناوری و داروها، بیهوشی عمومی نسبتا بی‌خطر است؛ ولی به هر حال در هر روشی یک سری خطرات و عوارض جانبی ممکن است وجود داشته باشد که می‌توان از بسیاری از آن‌ها پیشگیری کرد. در صورتی که سابقه ابتلا به برخی از اختلالات سلامتی از قبیل بیماری‌های قلبی، ریوی، کلیوی، صدمات مغزی و آسیب‌های کبدی دارید، حتما باید قبل از عمل، متخصص بیهوشی را در جریان قرار دهید. علاوه بر آن سابقه تزریق قبلی خون، ابتلا به دیابت، پرفشاری‌خون، یرقان، افسردگی یا سایر مشکلات جسمی و یا روان‌پزشکی بایستی به متخصص بیهوشی گزارش شوند. هم‌چنین هرگونه سابقه بیهوشی قبلی و چگونگی واکنش به آن باید ذکر شود. از جمله نکات دیگری که باید به اطلاع متخصص بیهوشی رسانده شوند عبارتند از: خروپف هنگام خواب، وجود دندان مصنوعی، دندان لق، افتاده و یا موارد مربوط به ارتودنسی، و مصرف هرگونه دارو حتی داروهایی که بدون نسخه استفاده می‌شوند مثل آسپرین یا مسکن‌های مختلف؛ چرا که این داروها ممکن است با داروهای بیهوشی تداخل ایجاد کرده یا در زمان جراحی باعث خونریزی شدید شوند.

در صورتی که به غذا یا داروی خاصی حساسیت دارید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. این کار به پزشک کمک می‌کندتا داروهایی را که منجر به ایجاد حساسیت در بدن شما می‌شوند، از لیست داروهای انتخابی حذف کند.

از آنجایی که واکنش ناخواسته به داروهای بیهوشی ممکن است جنبه ارثی داشته باشد، سابقه وجود هرگونه واکنش به داروهای بیهوشی در خانواده را به پزشک اطلاع دهید.

یکی از عوارض احتمالی، واکنش‌های حساسیتی در طول جراحی می‌باشند. ممکن است شما به چسب‌ها، لاتکس (ماده‌ای که در برخی از اقلام پزشکی ازجمله دستکش ها به کار می‌رود) و محلول‌های حاوی ید حساسیت داشته باشید.

از دیگرعوارض بیهوشی که پس از جراحی ممکن است رخ‌دهد، تهوع و استفراغ است که معمولا با استفاده از داروهای ضدتهوع کنترل می‌شود.

از آنجا ‌که بدن در طول عمل جراحی ثابت و بی‌حرکت می ماند ممکن است برخی از نقاط بدن به طور غیرطبیعی تحت فشار قرار گیرند، دراین صورت ممکن است در موارد بسیار نادری آسیب دیدگی اعصاب، زخم پوستی، و آسیب حس بینایی ایجاد شود. محل آسیب به وضعیت قرار گرفتن بدن فرد در حین جراحی بستگی دارد. تمام افراد تیم جراحی مراقب هستند که از وقوع این عوارض در بیمار پیشگیری کنند، بنابراین این موارد بسیار نادر و قابل پیشگیری هستند.

اگر حین جراحی خونریزی شدید رخ دهد، متخصص بیهوشی پس از مشورت با جراح ممکن است تصمیم بگیرد به فرد خون تزریق کند. البته تزرریق خون فقط در صورت ضرورتصورت می‌پذیرد. خون قبل از تزریق از لحاظ بیماری‌های قابل انتقال از طریق خون مثل هپاتیت یا ایدز مورد آزمایش قرار می‌گیرد، بنابراین احتمال کمی وجود داردکه پس از تزریق خون، فرد مبتلا به عفونت‌های ناشناخته یا شناخته شده شود.

نکته:اگر به ‌دلایل مذهبی یا سایر دلایل حتی در شرایطی که زندگی شما به خطر بیفتد، مایل به دریافت خون نیستید، حتماً به متخصص بیهوشی یا جراح خود این مسئله را اطلاع دهید.

از آنجایی که حین بیهوشی ممکن است نیاز به لوله‌گذاری راه هوایی شود، که در این موارد لوله تنفسی از طریق دهان و حلق وارد تراشه می‌شود، ممکن است شما پس از بیهوشی احساس ناراحتی در حلق خود داشته باشید. به علاوه آسیب به لب‌ها، زبان، دندان‌ها و طناب صوتی جزء عوارض احتمالی لوله‌گذاری داخل تراشه‌ای است که البته احتمال وقوع این صدمات بسیار پایین است.

محل تزریق سرم به بدن نیز ندرتا در برخی از افراد ممکن است دچار عفونت شود و نیاز به کمپرس گرم یا مصرف آنتی‌بیوتیک داشته باشد.

متخصص بیهوشی آمادۀ درمان واکنش‌ به داروهایی است که در اتاق عمل استفاده می‌شوند. علی‌رغم این‌که کوشش بسیاری در این زمینه صورت می‌گیرد در موارد کاملاً نادری این واکنش‌ها ممکن است خطرناک باشند. بنابراین بسیار مهم است که به پزشک بیهوشی در مورد تمام حساسیت‌های شناخته شدۀ خود اطلاع‌رسانی کنید.

خانم‌ها باید حتما در رابطه با احتمال حاملگی خود به متخصص بیهوشی اطلاع دهند؛ چراکه از نظر بیهوشی وجراحی نیاز به در نظر گرفتن مواردی در این رابطه می‌باشد.

به طور خلاصه باید گفت بیهوشی عمومی نسبتا بی‌خطر است، ولی همان‌طور که گفته شد در این رابطه احتمال خطرات و عوارض جانبی وجود دارد. با این حال بسیاری از عوارض از طریق برقراری ارتباطات صحیح بین پزشک و بیمار قابل پیشگیری هستند.

مطمئن شوید که به پزشک خود و متخصص بیهوشی در مورد تمام بیماری‌های قبلی، داروهای مصرفی و سابقۀ واکنش به بیهوشی اطلاع‌رسانی صحیحی کرده‌اید. به طور کلی با پیشرفت‌هایی که در علم بیهوشی به دست آمده است، اعتقاد بر این است که بیهوشی عمومی به خودی خود و بدون همراهی عوامل خطرزا، خطر عمده‌ای به دنبال ندارد.

 

4.      بیهوشی (بی‌حسی) ناحیه‌ای چگونه است؟

در این نوع بیهوشی قسمت وسیعی از بدن به عنوان مثال نیمۀ پائینی بدن بی‌حس می‌شود. متخصص بیهوشی دارو را درکانال نخاعی یا فضای اپیدورال تزریق می‌کند و به این ترتیب شما احساس درد نمی‌کنید. در این روش بیهوشی شما بیدار هستید ولی ممکن است داروهای آرام‌بخش برای شما تجویز شود تا حالت خواب‌آلودگی پیدا ‌کنید و کمتر دچار اضطراب شوید.

این نوع بیهوشی معمولا به دو صورت انجام می شود:

1.بیهوشی اپیدورال

2. بیهوشی نخاعی

بیهوشی اپیدورال بیشتر درمواردی مانند زمان زایمان برای پیشگیری از درد یا اعمال جراحی ارتوپدی درناحیه پا استفاده می‌شود. متخصص بیهوشی دارو را به پائین کمر، درپشت کانال نخاعی درفضایی به نام فضای اپیدورال تزریق می‌کند. این نوع بیهوشی باعث می‌شود فرد در نیمۀ پائین بدن خود حس نداشته باشد.

در بیهوشی نخاعی دارو مستقیماً به درون کانال نخاع(ونه درخودنخاع) تزریق می‌شود. این نوع بیهوشی نیز باعث می‌شود قسمت پائینی بدن بی‌حس شود. این روش بیشتر در عمل فتق، پروستات یا عمل‌های دیگر نیمۀ پائین بدن استفاده می‌شود.

 

5.      بی حسی اعصاب محیطی(سطحی)چگونه است؟

در این نوع بیهوشی فقط قسمتی از بدن که آسیب دیده یا قرار است تحت عمل خاصی قرار گیرد بی‌حس می‌شود. فرد در طول این نوع بیهوشی بیدار است ولی احساس درد نمی‌کند. در اغلب موارد از یک سرنگ برای تزریق دارو به زیر پوست استفاده می‌شود. از این نوع بی حسی بیشتر برای انجام اعمال جراحی بر روی دست و پا استفاده می شود.

 

6.      آیا بی حسی اعصاب محیطی(سطحی) خطری هم دارد؟

انواع بیهوشی‌هابه خودی خود خطری ندارند. بی حسی اعصاب محیطی یا بی حسی موضعی بی خطرترین نوع بیهوشی است. بیهوشی عمومی به‌دلیل این‌که کل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، نسبت به سایر روش‌های بیهوشی عوارض جانبی شایع‌تری دارد.خطرات بی‌حسی نادر بوده و بسیار کم اتفاق می‌افتد اما برخی از این خطرات عبارتند از: آسیب طولانی مدت اعصاب و ضعف موقت ناحیۀ مربوطه.

انجمن بیهوشی آمریکا گزارش کرده است که عوارض بیهوشی در طول 25 سال گذشته به نحو چشم‌گیری کاهش یافته است.

 

 

خلاصه

3 نوع اصلی بیهوشی وجود دارند که هر کدام موارد استفاده و مزایا و معایب خاصی دارند. این سه نوع بیهوشی عبارتند از: بیهوشی عمومی، بیهوشی (بی‌حسی) ناحیه‌ای و بی حسی اعصاب محیطی (سطحی).

• در بیهوشی عمومی شما کاملاً بیهوش هستید و هیچ‌گونه آگاهی از روند جراحی یا هر اتفاق دیگری نخواهید داشت. داروهایی که برای بیهوشی عمومی به کار می‌روند، به شکل گاز یا بخار استنشاقی از طریق ماسک تنفسی یا لوله راه هوایی و یا به صورت وریدی تجویز می‌شوند. به‌دلیل پیشرفت‌های اخیر در زمینۀ فناوری و داروها، بیهوشی عمومی نسبتا بی‌خطر است؛ ولی به هر حال در هر روشی خطرات و عوارض جانبی ممکن است وجود داشته باشند. از جمله عوارض بیهوشی عمومی می‌توان حساسیت به داروهای بیهوشی؛ حساسیت به چسب، لاتکس؛ تهوع و استفراغ؛ آسیب به اعصاب ناحیه‌ای از بدن؛ زخم پوستی؛ گلودرد؛ آسیب به لب‌ها، زبان، طناب صوتی، دندان‌ها؛ التهاب و عفونت محل تزریق سرم را نام برد.
• در بیهوشی یا بی‌حسی ناحیه‌ای متخصص بیهوشی برای ایجاد بی‌حسی در اعصاب ناحیه‌ای از بدن که نیاز به جراحی دارد، تزریق انجام می‌دهد. انواع مختلفی از بیهوشی‌ (بی‌حسی) ناحیه‌ای وجود دارند که 2 مورد از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از: بی‌حسی نخاعی و بی‌حسی اپی‌دورال. بیهوشی ناحیه‌ای بیشتر در عمل فتق، پروستات یا عمل‌های دیگر نیمه پایین بدن استفاده می‌شود.
• در بی‌حسی اعصاب محیطی ، داروی بی حس کننده در محلی از تجمع اعصاب محیطی جهت ایجاد بی حسی تزریق می‌شود. از این نوع بیهوشی برای اعمال جراحی دست و پا بیشتراستفاده می شود. این روش بی خطرترین نوع بیهوشی است.

خطرات بی حسی اعصاب محیطی(سطحی) وبیهوشی ناحیه‌‌ای نادر بوده و بسیار کم اتفاق می‌افتند اما برخی از این خطرات عبارتند از: آسیب طولانی مدت اعصاب و ضعف موقت یا فلج ناحیۀ مربوطه.

نوع بیهوشی که فرد دریافت می‌کند به عواملی از قبیل نظر متخصص بیهوشی بر اساس وضعیت پزشکی بیمار، نظر خود بیمار و نظر پزشک جراح بستگی دارد.