پاسخ به سوالاتی درباره ی بیماری دیابت

بیماری دیابت چیست؟

بیماری دیابت یک بیماری مزمن است که در اثر اشکال در سوخت و ساز مواد ایجاد می شود. این بیماری در اثر کمبود ماده ای به نام انسولین بوجود می آید که توسط یکی از غدد بدن یعنی لوزالمعده (پانکراس) درست می شود. وقتی که ما غذا می خوریم بخش عمده ای از غذا بصورت قند در می آید که سلولهای بدن که در واقع سربازهای بدن هستند و کارها را انجام می دهند از آن برای تهیه انرژی استفاده می کنند. انسولین مانند کلیدی است که در سلولهای بدن را باز می کند و باعث می شود که سلولها بتوانند از این منبع انرژی (قند موجود در خون) استفاده کنند. در بیماری دیابت بخشی از لوزالمعده که انسولین را می سازد دچار آسیب می شود. (اما در نظر داشته باشید که بخشهای دیگر لوزالمعده که کارهای دیگری و وظایف دیگری دارند همچنان به کار خودشان ادامه می دهند).

علائم بیماری دیابت کدامند؟

تصور کنید زمانی که انسولین وجود نداشته باشد در سلولها بسته می ماند. و به سربازهای بدن غذا نمی رسد بنابراین سربازهای بدن فریاد می زنند که ما گرسنه هستیم که فریاد آنها بصورت پیغامی به مغز می رود و مغز به فرد دستور می دهد که غذای بیشتری بخورد بنابراین یکی از علائم بیماری شما یعنی خوردن زیاد پیدا می شود. اما فرد هر چقدر هم که غذا می خورد چون کلیدی وجود ندارد به سلولها غذا نمی رسد مثل این می ماند که در یک قلعه سربازهای گرسنه گیر افتاده باشند و پشت در قلعه پر از غذا باشد. اما در قلعه بسته باشد مادامی که در قلعه بسته باشد سربازها گرسنه باقی می مانند. این غذای اضافی در بدن باعث بالا رفتن قندخون می شود قندخون بدن مانند وقتی می شود که شما درون چای خودتان قند زیادی ریخته باشید وقتی که چای شما خیلی زیاد شد و زیادی شیرین شد شما چکار می کنید؟ بله یک مقدار آب یا چای به آن اضافه می کنید خوب در بدن هم وقتی که قند درون خون خیلی بالا رفت فرد شروع به خوردن آب زیاد می کند پس یکی دیگر از علائم بیماری قند یعنی خوردن آب زیاد اتفاق می افتد بچه ها وقتی که شما زیاد آب می خورید کجا می روید بله شما زیاد به دستشویی می روید پس علامت سوم یا ادرار زیاد دیده میشود. بچه ها اون سربازهایی که درون قلعه بودند وقتــــی مدت زیادی غذا به آنها نرسید چه اتفاقی براشون می افتد بله بی حال می شوند و لاغر می شــوند در بدن انسان هم همین اتفاق می افتد پس فرد دیابتی دچار کاهش وزن و بی حالی می شود.

درمان بیماری دیابت چگونه است؟

بچه ها در قسمت قبل یاد گرفتیم که دلیل بیماری دیابت کمبود انسولین است پس باید این انسولین را به صورتی به بدن خودمان برسانیم در حال حاضر بهترین روش جبران کمبود انسولین استفاده از انسولین به شکل تزریق است فرم های دیگر مثل انسولین های خوراکی یا استنشاقی در حـــال بررسی است ولی فعلاً به هیچ عنوان برای شما این نوع انسولین ها توصیه نمی شود. چون این نوع انسولین ها هنوز برای شما هم پرخطر است هم اینکه جذب کمی دارد. اما انسولین های تزریقی هم شکل های متفاوتی دارد و اینکه شما از چه نوع انسولین استفاده کنید به تصمیم پزشک شما بستگی دارد.

چه نوع انسولین هایی وجود دارند؟

1) یکی از انواع انسولین ان.پی.اچ  است که آهسته کار می کند و حداکثر اثر آن پس از حدود 8 ساعت است (این انسولین کدر است).

2) انسولین رگولار : که شفاف و مانند آب است و بسیار زود یعنی حدود نیم ساعت پس از دریافت اثر می کند و حداکثر اثر آن 3 ساعت است.

3) انسولین لانتوس یا گلارژین : نوع جدیدی از انسولین است که معمولاً پزشک به شما توصیه می کند. شب هنگام خواب استفاده شود و مدت اثر آن 24-18 ساعت است این نوع انسولین شفاف است و با انسولین های طولانی مدت شبیه خودش مثل ان.پی.اچ از این نظر متفاوت است این نوع انسولین برخلاف ان پی اچ و رگولار که معمولاً ترکیبی استفاده می شود با هیچ نوع انسولین دیگری درون سرنگ نباید مخلوط شود.

4) اسپارت یا نووراپید که انسولین سریع الاثر است.

فراموش نکنید پزشک شما مشخص می کند شما چند نوبت در روز و از چه نوع انسولینی استفاده کنید.

چگونه از انسولین ها نگهداری کنیم؟

برای اطمینان از سلامت انسولین به نکات زیر توجه کنید :

1) در هنگام خرید انسولین به تاریخ مصرف آن دقت نمائید و از خرید انسولین با تاریخ مصرف گذشته جداً خودداری کنید.

2) پس از باز کردن درپوش فلزی انسولین حداکثر تا 28 روز قابل استفاده می باشد و پس از این مدت حتی اگر انسولین شما باقی مانده بود آن را دور اندازید و انسولین جدید استفاده کنید

3) در مورد انسولین ان.پی.اچ بهترین محل برای نگهداری درب یخچال است.

4) انسولین گلارژین را تا زمانیکه در قلم مخصوص قرار نگرفته در یخچال نگهداری کنید اما پس از قرار گرفتن در قلم از نگهداری آن در یخچال خودداری کنید.

عوارض بیماری دیابت چیست؟

مهمترین عوارض دیابت کاهش شدید یا افزایش شدید قندخون است.

کاهش قند خون:

هنگامی که تعادل میان غذا، انسولین و فعالیت بدنی بهم می خورد قندخون می تواند کم یا زیاد شود یعنی تعادل قندخون بهم می خورد.

اگر:

1. یک وعده ی غذا یا میان وعده خورده نشود.

2. خوردن وعده ی غذا یا میان وعده دیر شود

3. به اندازه کافی غذا خورده نشود.

4. برای مدت طولانی ورزش و بازی بشود.

5. بیشتر از اندازه ی مورد نیاز بدن، انسولین دریافت شود.

قندخون شما کاهش خواهد یافت.

در آن صورت علائم زیر ظاهر می شود.

1) رنگ پریده پوست 2) تعریق 3) سرگیجه 4) ضعف و لرز 5) خستگی 6) افزایش ضربان قلب 7) کابوس شبانه 8) سردرد 9) خواب آلودگی 10) گرسنگی 11) بداخلاقی 12) احساس سرما

هر کدام از شما در زمان کاهش قندخون ممکن است چند تا از علائم بالا را داشته باشید اگر این علائم را احساس کردید :

بلافاصله یک چیز شیرین بخورید یا بیاشامید

به یک نفر بگوئید که احساس می کنید قندخونتان پائین آمده است

اگر می توانید قندخونتان را اندازه بگیرید

چه چیزی بخورید و بیاشامید؟

1) 1 تا 2 لیوان شربت                       2) 2 تا 3 حبه قند                 3) آب نبات

تا 10 دقیقه بعد اگر احساس کردید بهتر نشدید دوباره قندخونتان را اندازه گیری کنید و اگر هنوز قندخونتان پائین است دوباره بخورید و بیاشامید.

دقت کنید در زمانی که به مدرسه می روید حتماً یک چیز شیرین با خود داشته باشید بهتر است مادر شما علائم فوق را به معلمتان نیز آموزش دهد تا در صورت دیدن علائم بالا و احساس ضعف در شما و اگر خودتان نتوانستید معلمتان به شما کمک کند.

افزایش قند خون:

در صورتیکه:

1)  تزریق انسولین را فراموش کرده باشید

2)  خوراکی یا آشامیدنی شیرین استفاده کرده باشید بدون آنکه میزان انسولین دریافتی را افزایش داده باشید

3)  در تزریق انسولین دچار اشتباه شده باشید و میزان دریافتی شما کم شده باشد.

قند خون شما افزایش خواهد یافت.

در صورت افزایش قندخون علائم پرخوری، پرنوشی، پرادراری را پیدا خواهید کرد.

در بعضی از کودکان یکی از مهمترین علائم پیدا کردن شب ادراری است.

در این صورت :

1) شروع به خوردن مایعات بدون قند کنید

2) قندخون خود را اندازه گیری کنید

3) با اجازه پزشک می توانید میزان انسولین دریافتی را یک واحد اضافه تر کنید.(دقت کنید تنها با اجازه پزشک و فقط برای همان دوز)

گاهی قند در خون شما خیلی بالا می رود و بدن شما برای انرژی به جای قند از چربی استفاده می کند در آن صورت در بدن شما موادی به نام کتون درست می شود که برای شما سمی می باشد در آن صورت علائم زیر ظاهر می شود.

1) استفراغ            2) خواب آلودگی      3) تند شدن تنفس   4) بوی بد دهان

در آن صورت اگر قادر به خوردن هستید شروع به خوردن نوشیدنی های بدون قند مانند آب و چای کنید، انسولین تزریق کنید و در هر حال چه بتوانید چیزی بخورید یا نتوانید بهتر است به اورژانس مراجعه نمائید تا میزان کتون خون شما نیز اندازه گیری شود.

در بعضی از اشخاص علائم کاهش و افزایش قندخون شبیه به هم می شود و فرد نمی داند آیا دچار کاهش یا افزایش قندخون شده است در آن صورت:

1) اگر دستگاه کنترل قندخون دارید می توانید بوسیله آن از میزان قندخون خود آگاه شوید

2) اگر شما دستگاه در اختیار ندارید بهتر است فرض را بر کاهش قندخون خود بگذارید و یک لیوان شربت یا آب قند میل نمائید اگر تا 10 دقیقه بعد احساس کردید حال شما بهتر شده است پس مربوط به قند پائین شما بوده است در غیر این صورت بهتر است به اورژانس مراجعه نمائید.

عوارض بلند مدت:

در مورد عوارض بلند مدت بهتر است به خاطر داشته باشید که بهترین راه جلوگیری است. بیماری دیابت در صورتی که به موقع و مناسب و بطور صحیح درمان نشود و شما در تزریق درست و به موقع انسولین- ورزش مناسب و از خوردن غذاهای مناسب دقت نکنید می تواند در طولانی مدت بر روی بخشهای مختلف بدن شما تأثیر گذار باشد.

به خاطر داشته باشید که در حال حاضر پزشکان به این نتیجه اثبات شده رسیده اند که دیابت کنترل شده بدون عارضه است.

جهت پیشگیری از عوارض و کنترل بهتر بیماری، پزشک شما را جهت معاینات دوره ای و انجام بعضی آزمایشات لازم به متخصصین چشم، کلیه و ... ارجاع می دهد که در تاریخ مقرر باید به پزشکان مربوطه مراجعه کرده و پزشک خود را از نظر این متخصصین آگاه نمائید.

^{کنترل بیماری دیابت به چه صورت است؟}

به منظور کنترل بیماری لازم است شما قندخون خود را اندازه گیری نمائید و از روی میزان قندخون پزشک شما میزان انسولین مورد نیاز شما را تعیین می کند.

به خاطر داشته باشید که هر بیمار دیابتی که انسولین تزریق می کند لازم است حتماً دستگاه کنترل قندخون یا (گلوکومتر) را در منزل تهیه کند.

تنظیم میزان انسولین بدون دانستن میزان قندخون مانند رانندگی با چشمان بسته است

شما ممکن است از گلوکومترهایی ساخت شرکت های متفاوت استفاده کنید اما اساس استفاده از تمام انواع تقریباً یکی می باشد در موقع استفاده به نکات زیر دقت کنید:

× حتماً دفترچه راهنما یا CD درون بسته را مطالعه نمائید

× باتری دستگاه را بررسی کنید در زمان شروع برای اولین بار بر روی باتری ممکن است چسب باشد که آن را جدا کنید.

× دو دکمه بر روی دستگاه قرار دارد که توسط آن می توانید روز، ماه و ساعت را تنظیم کنید.

× به کدی که روی جعبه نوار اندازه گیری نوشته شده دقت کنید و دستگاه را با آن کد تنظیم کنید.

× شما می توانید در هنگام خرید از فروشنده یا پرستار کلینیک بخواهید تا موارد بالا را برای شما انجام دهد.

× دستگاه را روشن و امتحان کنید

× قلم لانست را یک بار تا آخر بکشید تا بتواند درون انگشت شلیک شود.

× نوار اندازه گیری را درون دستگاه قرار دهید

× دستان خود را با آب و صابون شسته و با حوله خشک کنید

× قلم لانست را بر روی کنار انگشت خود بزنید زیرا درد آن کمتر از نوک انگشتان است.

× توجه داشته باشید که هر بار از یکی از انگشتان خود برای این منظور استفاده کنید

× انگشتی را که سوزن زده اید فشار دهید تا یک قطره خون درشت از آن بیرون آید.

× قطره خون را روی نوار قرار دهید که درون خود دستگاه مکیده می شود.

× پس از چند ثانیه قندخون شما برروی دستگاه مشخص می شود.

× اگر دستگاه علامت High یا Low را نشان داد به این معنی است که میزان قند خون شما خیلی بالاتر و یا پائین تر از مقدار تعریف شده برای دستگاه است که با توجه به دفترچه راهنمای دستگاه می توانید این میزان تعریف شده را مشخص کنید.

× سپس نوار تست را دور بیندازید و سوزن درون قلم لانست را تعویض نمائید.

× مقدار قند را در جدول اندازه گیری قندخون با ذکر ساعت و تاریخ یادداشت نمائید

فرد مبتلا به دیابت چه غذاهایی را می تواند بخورد؟

آنچه شما می خورید ارتباط نزدیکی با مقدار قندخونتان دارد انتخاب مناسب غذا به شما کمک می کند سطح قندخون خود را کنترل کنید.

رژیم دیابتی ثابتی وجود ندارد ممکن است پزشک شما مشاوره با متخصص تغذیه را لازم بداند تا طرح غذایی برای شما بریزد که این طرح غذایی در واقع برنامه ای است که به شما می گوید چه نوع غذاهایی را می توانید انتخاب کنید و چه میزان و به چه میزان از میان وعده استفاده کنید برنامه غذایی برای تمام افراد چه دیابتی و چه غیر دیابتی لازم است. شما همواره سه نکته را مدنظر داشته باشید مقدار درست، غذای درست و زمان درست که حروف ابتدای این کلمات یعنی مغز به شما کمک می کند تا از نظر غذایی سرحال تعادل باشید

غذای مناسب:

برای افراد دیابتی نیز مانند سایر افراد مهمترین منبع دریافت انرژی در آنها گروه قندها با کربوهیدرات ها می باشد خوردن قند تا زمانیکه جزئی از رژیم غذایی باشد مشکلی ایجاد نمی کند فقط مواظب باشید چقدر قند می خورید و قند اضافه به غذا نیفزائید یک رژیم مناسب اکثراً شامل 60-40% کربوهیدرات 20% پروتئین و 30% یا کم چربی است.

کربوهیدرات در میوه ها، سبزیجات، حبوبات، لبنیات و غذاهای نشاسته ای مانند نان دیده می شوند بهتر است از میوه های تازه استفاده کنید نه کنسروها و آب میوه ها یا میوه جات خشک شده.

پروتئین در گوشت قرمز، مرغ یا ماهی، لبنیات، حبوبات دیده می شود. گوشت مرغ و ماهی بهتر از گوشت قرمز است ولی پوست برنج و تکه های چربی چربی چسبیده به انواع گوشت بایستی جدا شود. در انتخاب پنیر، ماست هم انواع بدون چربی یا کم چربی بهتر است.

چربی، کره، مارگارین، روغن ها به غذا چربی می دهند و چربی در لبنیات و گوشت هم وجود دارد. از خوردن غذاهای سرخ شده، سس مایونز، زرده تخم مرغ و محصولات پرچرب پرهیز کنید و از خوردن غذاهای شیرین مانند کیک و آب نبات در میان غذاها یا خوردن مقدار زیادی غذا در یک وعده می تواند قند شما را بالا ببرد و انسولین نمی تواند آن را متعادل کند.

مقدار مناسب:

شما می توانید از همه ی گروه های غذایی بخورید اگر همیشه گرسنه هستید یا اگر نمی توانید از همه ی این غذاها بخورید به کارشناس تغذیه بگوئید تا برنامه ی غذایی شما را تغییر دهد. هنگامیکه ورزش کرده اید یا بیشتر از همیشه گرسنه هستید به غذای بیشتر در یک وعده نیاز دارید که آن را از همه گروه ها باید دریافت کنید.

زمان مناسب:

بیشتر کودکانی که انسولین می زنند باید غذا را در وعده های صبحانه یا میان وعده، ناهار، میان وعده عصرانه، شام و آخر شب بخورید. تعادل بین برنامه غذایی و انسولین بسیار مهم است در صورتیکه از انسولین ان.پی.اچ استفاده می کنید بهتر است  بین خوردن غذا و تزریق انسولین نیم ساعت فاصله باشد.

در صورتیکه تمایل زیادی به خوردن تنقلات و بستنی دارید می توانید از آب نبات های رژیمی به میزان کم و بستنی رژیمی هفته ای یک مرتبه استفاده کنید.

فرد مبتلا به دیابت چه ورزش هایی را می تواند انجام دهد؟

ورزش بدن شما را متناسب و سرحال نگه می دارد، قندخون و وزن شما را کاهش می دهد و باعث می شود احساس بهتری از خود داشته باشید. زمانی که در حال ورزش هستید ماهیچه های شما از قند بیشتر استفاده می کنند پزشک مناسبترین ورزش را برای شما انتخاب می کند. نوع ورزش بستگی به سایر نکات سلامتی شما دارد.

اکثر پزشکان ورزشهای ایروبیک که کمک به بهتر نفس کشیدن و تنفس عمیق را می کند توصیه می کند که شامل پیاده روی آهسته ، یا دوچرخه سواری است. اگر در پاهای خود مشکل دارد ورزشهایی مانند شنا مناسب است. قبل از ورزش باید خود را گرم کنید و بعد از آن خنک کنید برای گرم کردن 10-5 دقیقه ورزشهای سبک مثل راه رفتن و بعد کشش های ظریف برای 10-5 دقیقه ی بعد و همین کارها بعد از ورزش خنک کننده هستند در شروع ورزش به آرامی عمل کنید بتدریج مدت و طول آن را افزایش دهید و مشورت با پزشک را فراموش نکنید.

همیشه همراه خودتان یک میان وعده داشته باشید. اگر قرار است پس از خوردن غذا ورزش کنید در آن وعده برخی کارها مانند بازی آتاری ها، منچ و یا شطرنج، صحبت کردن، تماشا کردن تلویزیون نمی تواند قند بیشتر بسوزاند چون که ماهیچه های شما کار بیشتر انجام نمی دهد.

اگر قندخون شما خیلی پائین یا خیلی بالا باشد بهتر است صبر کنید تا به سطح طبیعی برگردد. بخصوص در هوای خیلی سرد یا خیلی گرم کنترل قندخون خیلی مهم است زیرا دمای هوا بر روی جذب انسولین مؤثر است در طول ورزش مراقب علائمی چون تپش قلب، عرق ناگهانی، احساس لرز، اضطراب یا گرسنگی که از علائم کاهش قندخون است باشید پوشیدن کفش مناسب در زمان ورزش در هنگام ورزش مهم است. در زمان ورزش آب بیشتری مصرف کنید و مراقب علائم کم آبی باشید بیشتر وقت ها، در زمان ورزش قندخون شما پائین می آید اما اگر انسولین کافی نزنید زمانیکه ورزش می کنید ممکن است که چربی شما شکسته شود و پس از آن قندخونتان به جای این که پائین آید بالا می رود و ممکن است کتون هم بیشتر شود پس در هنگام ورزش به این چک لیست توجه کنید.

1) مشورت با پزشک

2) کنترل سطح قندخون قبل و بعد از ورزش

3) کنترل پا از نظر تاول و زخم

4) پوشیدن کفش و جوراب مناسب

5) خوردن مایعات کافی قبل، در حین و پس از ورزش

6) گرم کردن قبل از ورزش و خنک کردن بعد از ورزش

7) داشتن یک شیرینی کوچک برای استفاده درصورت کاهش قند خون

 

 دریافت فایل قابل چاپ این نوشتار